Hoe peer reviews steden helpen bij het vinden van financiering voor duurzame stedelijke ontwikkeling

Enkele weken voor de volgende oproep voor Peer Reviews geven we u alvast een voorproefje van wat dit door EUI ontwikkelde programma u te bieden heeft.

In hun streven naar duurzame stedelijke ontwikkeling zijn Europese steden niet alleen op zoek naar innovatieve ideeën, maar ook naar de middelen om die ideeën te realiseren. Nu steden onder toenemende druk staan om klimaatdoelstellingen, sociale inclusie en territoriale cohesie te realiseren, is het Europees Stedelijk Initiatief (EUI) meer dan een leerprogramma geworden: het is een katalysator voor paraatheid.

De kern van het EUI wordt gevormd door peer reviews, die steden een gestructureerde gelegenheid bieden om na te denken over hun strategieën, feedback te krijgen van collega's en manieren te vinden om financiering te verkrijgen en te optimaliseren. In dit artikel wordt onderzocht hoe recente peer reviews in Jiu Valley (Roemenië), Athienou (Cyprus), Basso Piave (Italië) en Torrelavega (Spanje) steden hebben geholpen om niet alleen hun strategieën voor duurzame stedelijke ontwikkeling (SUD) te verbeteren, maar ook hun financiële basis te versterken.

De volgende oproep voor peer reviews wordt op 7 oktober gelanceerd. Blijf hier op de hoogte.

Van strategie naar investering

Peer Reviews zijn meer dan alleen evenementen voor kennisuitwisseling – ze kunnen ook een versneller zijn om ideeën om te zetten in gefinancierde projecten. Door steden te helpen hun strategische focus te verfijnen, hun prioriteiten te verduidelijken en zich af te stemmen op de beleidskaders van de EU, ondersteunen Peer Reviews steden bij het verbeteren van het ontwerp en de uitvoering van hun strategieën voor duurzame stedelijke ontwikkeling (SUD). Maar ze kunnen ook de kansen van steden vergroten om middelen te verkrijgen uit het cohesiebeleid, nationale programma's of initiatieven op EU-niveau zoals Horizon Europe of URBACT, vooral omdat ze kunnen worden gecombineerd met een ander format dat EUI voorstelt, namelijk de City-to-City Exchanges.

Bij elke peer review presenteren de beoordeelde steden hun strategieën voor duurzame stedelijke ontwikkeling en krijgen ze feedback op maat van peer reviewers en deskundigen. Dit proces brengt vaak hiaten in de financieringslogica, gemiste kansen voor het mobiliseren van middelen en manieren om beter gebruik te maken van bestaande financiële instrumenten aan het licht.

Dit format vormt een brug tussen planning en uitvoering, omdat het niet alleen helpt te bepalen wat er moet gebeuren, maar ook hoe dit gefinancierd kan worden. Een stad kan bijvoorbeeld een robuuste visie hebben op groene mobiliteit, maar onduidelijkheid hebben over de financiering van infrastructuur voor elektrische voertuigen. Door middel van feedback van peers kunnen steden financieringsmechanismen ontdekken, zoals de Connecting Europe Facility of nationale fondsen voor groene transitie.

Financieringsuitdagingen en oplossingen van collega's

Uit recente peer reviews kwamen drie terugkerende uitdagingen op het gebied van financiering naar voren, samen met praktische oplossingen:

1. Mobiliseren van middelen voor burgerparticipatie

Betrokkenheid van burgers is vaak de hoeksteen van duurzame stedelijke ontwikkeling, maar er is nog steeds te weinig geld voor beschikbaar. Vooral kleinere steden hebben moeite om middelen toe te wijzen voor inclusieve planning. Peer reviewers benadrukten het belang van het opnemen van betrokkenheidskosten in bredere projectbudgetten. Ze benadrukten ook de rol van digitale platforms en sociale media als kosteneffectieve instrumenten voor outreach. Daarnaast werden steden aangemoedigd om filantropische subsidies en partnerschappen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) met lokale bedrijven te onderzoeken om burgerparticipatie te ondersteunen.

Steden als Balvi (Letland) en Athienou benadrukten de moeilijkheid om participatieve processen te financieren, vooral in kleinere gemeenten met beperkte budgetten.

Peer reviewers stelden verschillende benaderingen voor:

• URBACT Transfer Networks: deze bieden financiering voor lokale belangengroepen en coördinatoren, waardoor steden participatieve capaciteit kunnen opbouwen zonder de gemeentelijke begroting te belasten.
• CERV-programma: voorgesteld als bron voor de opleiding van lokale ambassadeurs en gemeenschapsfacilitators.
• Microfinancieringsmodellen: Alba Iulia (Roemenië) vertelde hoe ngo's en scholen als tussenpersonen kunnen fungeren en toegang kunnen krijgen tot fondsen om namens de gemeente activiteiten ter bevordering van de betrokkenheid te ondersteunen.

2. Financiering van intergemeentelijke samenwerking

Intergemeentelijke samenwerking is essentieel voor het aanpakken van uitdagingen die de administratieve grenzen overschrijden, zoals vervoer, huisvesting en milieubeheer. Het afstemmen van financiële belangen tussen verschillende rechtsgebieden is echter complex. Peer reviewers stelden voor om intergemeentelijke raden met roulerend leiderschap op te richten om gezamenlijk eigenaarschap te waarborgen. Ze adviseerden ook om EU-instrumenten zoals Interreg Europe te onderzoeken, dat grensoverschrijdende samenwerking ondersteunt. Voorbeelden uit Scandinavische landen illustreerden hoe joint ventures op het gebied van afvalbeheer en energie-efficiëntie zowel economische als ecologische voordelen kunnen opleveren.

Territoriale fragmentatie leidt vaak tot gefragmenteerde financiering. Steden als Verona (Italië) en Balvi merkten op dat samenwerking met naburige gemeenten doorgaans beperkt blijft tot formele projecten, met weinig strategische of financiële continuïteit.

Praktisch advies omvatte:

• Gezamenlijke projectontwikkeling: gebruikmaken van vlaggenschipprojecten om gezamenlijke investeringen aan te trekken, zoals te zien is in de metropolitane strategie van Brno.
• Bundeling van middelen: Deense gemeenten werden genoemd als voorbeeld van gezamenlijke inkoop van datadiensten, waardoor de kosten worden verlaagd en de onderhandelingspositie wordt versterkt.
• Flexibele bestuursmodellen: de strategieën van Granada voor meerdere gemeenten lieten zien hoe informele samenwerking kan uitgroeien tot geformaliseerde, financierbare structuren.

3. Toegang tot financiering voor klimaatadaptatie

Klimaatadaptatie vereist toekomstgerichte investeringen in infrastructuur, datasystemen en veerkracht van de gemeenschap. Steden werd geadviseerd om kwetsbaarheidsbeoordelingen uit te voeren en klimaatrisico's in alle planningsdocumenten te integreren. Peer reviewers wezen ook op het LIFE-programma en de adviesdiensten van de Europese Investeringsbank als waardevolle bronnen. Bovendien werden steden aangemoedigd om samen te werken met academische instellingen om gezamenlijk klimaatmodellen te ontwikkelen en innovatieve oplossingen te testen, zoals groene daken, doorlatende bestrating en stedelijke koelingscorridors.

De meest urgente financieringskloof die werd vastgesteld, was wellicht die op het gebied van klimaatadaptatie. Steden als Balvi gaven toe dat hun huidige SUD-strategieën geen duidelijke klimaatfocus hadden, waardoor het moeilijk was om toegang te krijgen tot specifieke financieringsstromen.

Belangrijke adviezen waren onder meer:

• Begin met een afzonderlijke strategie: Alba Iulia en Piraeus adviseerden om een afzonderlijk klimaatplan te ontwikkelen om financiering vrij te maken en dit vervolgens in de volgende programmeringscyclus in de SUD-strategie te integreren.
• Maak gebruik van EU-missies en Horizon Europa: Piraeus deelde zijn ervaringen met de EU Cities Mission en door Horizon gefinancierde projecten zoals Buildspace.
• Samenwerken met nationale instanties: in Roemenië is technische bijstand voor klimaatplanning beschikbaar via nationale programma's – steden werden aangemoedigd om soortgelijke mogelijkheden in hun eigen land te onderzoeken.

Peer Reviews als financieringsversnellers

Peer Reviews zijn waardevol omdat ze zowel helpen bij het identificeren van uitdagingen als bij het aanzetten tot actie. Steden krijgen niet alleen inzicht in hun huidige strategische hiaten en verbeterpunten, maar krijgen ook een stappenplan mee om aan de slag te gaan. Het collaboratieve karakter van deze sessies bevordert het vertrouwen en opent deuren voor toekomstige gezamenlijke aanvragen. Zo hebben verschillende steden uit peer reviews consortia gevormd om zich aan te melden voor een Horizon Europe-oproep gericht op digitale stedelijke innovatie. Dit illustreert hoe peer reviews langdurige partnerschappen kunnen stimuleren die verder reiken dan het evenement zelf. Bovendien kunnen steden die worden beoordeeld nu follow-up City-to-City Exchanges organiseren om een stap dichter bij de implementatie van de aanbevelingen uit het peer review-proces te komen.

Wat maakt peer reviews zo effectief om financieringsgerelateerde uitdagingen aan te pakken? Hun vermogen om reflectie te koppelen aan financieringsvooruitzichten. Steden gaan naar huis met:

• Een duidelijker beeld van hoe ze hun strategieën kunnen afstemmen op financieringscriteria
• Concrete ideeën voor gezamenlijke projecten en partnerschappen
• Bewustzijn van onderbenutte financieringsinstrumenten (bijv. LEADER, Interreg, CERV)
• Een netwerk van collega's om initiatieven gezamenlijk te ontwikkelen en te financieren

In Piave bijvoorbeeld bespraken de deelnemers het gebruik van het Portico-platform om goede praktijken te delen en input voor toekomstige financieringsaanvragen voor te bereiden. In Athienou werd het idee geopperd om een interactieve kaart van deelnemende steden te maken, niet alleen als zichtbaarheidsinstrument, maar ook als manier om potentiële financieringsconsortia te identificeren.

Aanbevelingen en volgende stappen

In een tijd van groeiende ambities en beperkte middelen blijken peer reviews strategische investeringen te zijn in de financierings toekomst van een stad. Door steden te helpen hun doelstellingen af te stemmen op de beschikbare middelen, partnerschappen op te bouwen en gebruik te maken van EU-brede expertise, bevordert EUI niet alleen betere strategieën, maar ook betere resultaten.

Om dit traject te ondersteunen, is een reeks instrumenten en kennisbronnen beschikbaar. Steden werden aangemoedigd om de legacy-projecten van Urban Innovative Actions (UIA) en vele andere bronnen – waaronder praktische richtlijnen, toolkits en casestudy's – te verkennen die beschikbaar zijn op Portico, het Europese kenniscentrum. Portico bundelt inzichten uit het hele stedelijke ecosysteem en helpt steden in contact te komen met de instrumenten en praktijken die het meest relevant zijn voor hun behoeften.

Deelname aan de peer review-activiteit staat open voor alle stedelijke autoriteiten, niet alleen voor hoofdsteden of grote gemeenten. Hoewel alleen steden die onder artikel 11 vallen, kunnen worden beoordeeld, kunnen de peer reviewers afkomstig zijn van elke stedelijke autoriteit in de EU. EUI moedigt aanvragen van kleine en middelgrote steden aan, omdat het zich bewust is van hun unieke uitdagingen en potentieel. Het proces is zo ontworpen dat het toegankelijk is, met sjablonen, begeleidende nota's en individuele ondersteuning.

Steden die deelnemen, melden vaak dat ze meer vertrouwen hebben in het aanvragen van EU-fondsen en een sterker gevoel van gemeenschap in heel Europa hebben. Of u nu uw strategie wilt verfijnen, nieuwe financiering wilt aantrekken of duurzame partnerschappen wilt opbouwen, peer reviews bieden een unieke kans om deze drie dingen te doen.